30: Sukhavarga
jayād vairaṁ prasavate duḥkhaṁ śete parājitaḥ |
upaśāntaḥ sukhaṁ śete hitvā jayaparājayau || 30.1 [758]
paraduḥkhopadhānena ya icchet sukham ātmanaḥ |
vairasaṁsargasaṁsakto duḥkhān na parimucyate || 30.2 [759]
sukhakāmāni bhūtāni yo daṇḍena vihiṁsati |
ātmanaḥ sukham eṣāṇaḥ sa vai na labhate sukham || 30.3 [760]
sukhakāmāni bhūtāni yo daṇḍena na hiṁsati |
ātmanaḥ sukham eṣānaḥ sa pretya labhate sukham || 30.4 [761]
dharmaṁ caret sucaritaṁ nainaṁ duścaritaṁ caret |
dharmacārī sukhaṁ śete hy asmiṁ loke paratra ca || 30.5 [762]
dharmaḥ sadā rakṣati dharmacāriṇaṁ
chatraṁ mahadvarṣakāle yathaiva |
eṣānuśaṁso dharme sucīrṇe
na durgatiṁ gacchati dharmacārī || 30.6 [763]
dharmaḥ sadā rakṣati dharmacāriṇaṁ
dharmaḥ sucīrṇaḥ sukham ādadhāti
eṣānuśaṁso dharme sucīrṇe
na durgatiṁ gacchati dharmacārī || 30.7 [764]
alpāpi santo bahavo jayanti
susaṁvidhāne na saṁvidhānam |
alpam api cec chraddadhāno dadāti
tenaivāsau bhavati sukhī paratra || 30.8 [765]
dānaṁ ca yuddhaṁ ca samānam āhur
naite guṇāḥ kāpuruṣeva santi |
saṁgrāmaveleva hi dānavelā
tulyaṁ bhavet kāraṇasaṁgraheṇa || 30.9 [766]
ayaṁ hi pratyūhaśatāni jitvā
mātsaryam ākramya ca śatrubhūtam |
śurād dhi taṁ śūrataraṁ vadāmi
dadāti yo dānam asaktacittaḥ || 30.10 [767]
sukho vipākaḥ puṇyānām abhiprāyaḥ samdhyate |
kṣipraṁ ca paramāṁ śāntiṁ nirvtiṁ so 'dhigacchati || 30.11 [768]
parato hy upasargāṁś ca devatā mārakāyikāḥ |
antarāyaṁ na śaktiṣṭāḥ ktapuṇyasya kartu vai || 30.12 [769]
dharmaprītiḥ sukhaṁ śete viprasannena cetasā |
āryapravedite dharme ramate paṇḍitaḥ smtaḥ || 30.13 [770]
yeṣāṁ dharmarataṁ cittam anupādāya nirvtim |
smtyupasthānanirataṁ bodhyaṅgeṣu ca saptasu || 30.14 [771]
yeṣāṁ dharmarataṁ cittam anupādāya nirvtim |
ddhipādarataṁ caiva mārge cāṣṭāṅgike ratam || 30.15 [772]
sukhaṁ te bhuñjate piṇḍaṁ dhārayanti ca cīvaram |
sukhaṁ caṅkramaṇaṁ teṣāṁ parvateṣu guhāsu ca || 30.16 [773]
kṣemaprāptā hi sukhitā dṣṭadharmābhinirvtāḥ |
sarvavairabhayātītās tīrṇā loke viṣaktikām || 30.17 [774]
sukho vivekas tuṣṭasya śrutadharmasya paśyataḥ |
avyāvadhyaḥ sukhaṁ loke prāṇabhūteṣu saṁyamaḥ || 30.18 [775]
sukhaṁ virāgatā loke kāmānāṁ samatikramaḥ |
asmimānasya vinaya etad vai paramaṁ sukham || 30.19 [776]
sukhaṁ yāvaj jarā śīlaṁ sukhaṁ śraddhā pratiṣṭhitā |
sukhaṁ cārtharatā vācā pāpasyākaraṇaṁ sukham || 30.20 [777]
sukhaṁ mātvyatā loke sukhaṁ caiva pitvyatā |
sukhaṁ śrāmaṇyatā loke tathā brāhmaṇyatā sukhaṁ || 30.21 [778]
sukhaṁ buddhasya cotpādaḥ sukhaṁ dharmasya deśanā |
sukhaṁ saṁghasya sāmagrī samagrāṇāṁ tapaḥ sukham || 30.22 [779]
śīlavantaḥ sukhaṁ dṣṭuṁ sukhaṁ dṣṭuṁ bahuśrutāḥ |
arhantaś ca sukhaṁ dṣṭuṁ vipramuktapunarbhavāḥ || 30.23 [780]
sukhā nadī sūpatīrthā sukhaṁ dharmajino jinaḥ |
prajñālābhaḥ sukho nityam asmimānakṣayaḥ sukham || 30.24 [781]
sukhaṁ darśanam āryāṇāṁ saṁvāso 'pi sadā sukham |
adarśanena bālānāṁ nityam eva sukhī bhavet || 30.25 [782]
bālasaṁsargacārī hi dīrghādhvānaṁ praśocati |
duḥkho bālair hi saṁvāso hy amitrair iva sarvaśaḥ |
dhīrais tu sukhasaṁvāso jñātīnām iva saṁgamaḥ || 30.26 [783]
durlabhaḥ puruṣo jātyo nāsau sarvatra jāyate |
yatrāsau jāyate vīras tat kulaṁ sukham edhate || 30.27 [784]
sarvathā vai sukhaṁ śete brāhmaṇaḥ parinirvtaḥ |
yo na lipyate kāmebhir vipramukto nirāsravaḥ || 30.28 [785]
sarvā hy āśāstayaś chitvā vinīya hdayajvaram |
upaśāntaḥ sukhaṁ śete śāntiṁ prāpyeha cetasaḥ || 30.29 [786]
mātrāsukhaparityāgād yaḥ paśyed vipulaṁ sukham |
tyajen mātrāsukhaṁ dhīraḥ saṁpaśyaṁ vipulaṁ sukham || 30.30 [787]
yac ca kāmasukhaṁ loke yac cāpi divijaṁ sukham |
tṣṇākṣayasukhasyaitat kalāṁ nārghati ṣoḍaśīm || 30.31 [788]
nikṣipya hi guruṁ bhāraṁ nādadyād bhāram eva tu |
bhārādānaṁ paraṁ duḥkhaṁ bhāranikṣepaṇaṁ sukham || 30.32 [789]
sarvaṭṣṇāṁ viprahāya sarvasaṁyojanakṣayāt |
sarvopadhiṁ parijñāya nāgacchanti punarbhavam || 30.33 [790]
artheṣu jāteṣu sukhaṁ sahāyāḥ
puṇyaṁ sukhaṁ jīvitasaṁkṣayeṣu |
tuṣṭiḥ sukhā yā tv itaretareṇa
sarvasya duḥkhasya sukho nirodhaḥ || 30.34 [791]
ayoghanahatasyaiva jvalato jātavedasaḥ |
anupūrvopaśāntasya yathā na jñāyate gatiḥ || 30.35 [792]
evaṁ samyagvimuktānāṁ kāmapaṅkaughatāriṇām |
prajñāpayituṁ gatir nāsti prāptānām acalaṁ sukham || 30.36 [793]
yasyāntarato na santi kopā
itthaṁbhāvagataṁ ca yo nivttaḥ |
akhilaṁ taṁ sukhinaṁ sadā viśokaṁ
devā nānubhavanti darśanena || 30.37 [794]
sukhaṁ hi yasyeha na kiñcanaṁ syāt
svākhyātadharmasya bahuśrutasya |
sakiñcanaṁ paśya vihanyamānaṁ
janaṁ janeṣu pratibaddhacittam || 30.38 [795]
sukhaṁ hi yasyeha na kiñcanaṁ syāt
svākhyātadharmasya bahuśrutasya |
sakiñcanaṁ paśya vihanyamānaṁ
janaṁ janeṣu pratibaddharūpam || 30.39 [796]
sukhino hi janā hy akiñcanā
vedaguṇā hi janā hy akiñcanāḥ |
sakiñcanaṁ paśya vihanyamānaṁ
janaṁ janeṣu pratibaddhacittam || 30.40 [797]
sukhino hi janā hy akiñcanā
vedaguṇā hi janā hy akiñcanāḥ |
sakiñcanaṁ paśya vihanyamānaṁ
janaṁ janeṣu pratibaddharūpam || 30.41 [798]
sarvaṁ paravaśaṁ duḥkhaṁ sarvam ātmavaśaṁ sukham |
sādhāraṇe vihanyante yogā hi duratikramāḥ || 30.42 [799]
susukhaṁ bata jīvāmo hy utsukeṣu tv anutsukāḥ |
utsukeṣu manuṣyeṣu viharāmo hy anutsukāḥ || 30.43 [800]
susukhaṁ bata jīvāmo yeṣāṁ no nāsti kiñcanam |
mithilāyāṁ dahyamānāyāṁ na no dahyati kiñcanam || 30.44 [801]
susukhaṁ bata jīvāmo hy ātureṣu tv anāturāḥ |
ātureṣu manuṣyeṣu viharāmo hy anāturāḥ || 30.45 [802]
susukhaṁ bata jīvāmo hiṁsakeṣu tv ahiṁsakāḥ |
hiṁsakeṣu manuṣyeṣu viharāmo hy ahiṁsakāḥ || 30.46 [803]
susukhaṁ bata jīvāmo vairikeṣu tv avairikāḥ |
vairikeṣu manuṣyeṣu viharāmo hy avairikāḥ || 30.47 [804]
susukhaṁ bata jīvāmo heṭhakeṣu tv aheṭhakāḥ |
heṭhakeṣu manuṣyeṣu viharāmo hy aheṭhakāḥ || 30.48 [805]
susukhaṁ bata jīvāmo yeṣāṁ no nāsti kiñcanam |
prītibhakṣā bhaviṣyāmo devā hy ābhasvarā yathā || 30.49 [806]
susukhaṁ bata jīvāmo yeṣāṁ no nāsti kiñcanam |
prītibhakṣā bhaviṣyāmo satkāyenopaniḥśritāḥ || 30.50 [807]
grāme araṇye sukhaduḥkhaspṣṭo
naivātmano no parato dadhāti |
sparśāḥ spśanti hy upadhiṁ pratītya
niraupadhiṁ kiṁ sparśāḥ spśeyuḥ || 30.51 [808]
sāpatrapāḥ satpuruṣā bhavanti
na kāmahetor lapayanti santaḥ |
spṣṭā hi duḥkena tathā sukhena
noccāvacāḥ satpuruṣā bhavanti || 30.52 [809]
|| sukhavargaḥ 30 || ||