1: Anityavarga
stīnamiddhaṁ vinodyeha saṁpraharṣya ca mānasam |
śṇutemaṁ pravakṣyāmi udānaṁ jinabhāṣitam || 1.1 [1]
evam uktaṁ bhagavatā sarvābhijñena tāyinā |
anukampakenarṣiṇā śarīrāntimadhāriṇā || 1.2 [2]
anityā bata saṁskārā utpādavyadharmiṇaḥ ||
utpadya hi nirudhyante teṣāṁ vyupaśamaḥ sukham || 1.3 [3]
ko nu harṣaḥ ka ānanda evaṁ prajvalite sati |
andhakāraṁ praviṣṭāḥ stha pradīpaṁ na gaveṣatha || 1.4 [4]
yānīmāny apaviddhāni vikṣiptāni diśo diśam |
kāpotavarṇāny asthīni tāni dṣṭveha kā ratiḥ || 1.5 [5]
yām eva prathamāṁ rātriṁ garbhe vasati mānavaḥ |
aviṣṭhitaḥ sa vrajati gataś ca na nivartate || 1.6 [6]
sāyam eke na dśyante kālyaṁ dṣṭā mahājanāḥ |
kālyaṁ caike na dṣṭante sāyaṁ dṣṭā mahājanāḥ || 1.7 [7]
tatra ko viśvasen martyo daharo 'smīti jīvite |
daharāpi mriyante hi narā nāryaś ca-n-ekaśaḥ || 1.8 [8]
garbha eke vinaśyante tathaike sūtikākule |
parisptās tathā hy eke tathaike paridhāvinaḥ || 1.9 [9]
ye ca vddhā ye ca dahrā ye ca madhyamapuruṣāḥ |
anupūrvaṁ pravrajanti phalaṁ pakvaṁ va bandhanāt || 1.10 [10]
yathā phalānāṁ pakvānāṁ nityaṁ patanato bhayam |
evaṁ jātasya martyasya nityaṁ maraṇato bhayam || 1.11 [11]
yathāpi kumbhakāreṇa mttikābhājanaṁ ktam |
sarvaṁ bhedanaparyantam evaṁ martyasya jīvitam || 1.12 [12]
yathāpi tantre vitate yad yad utaṁ samupyate |
alpaṁ bhavati vātavyam evaṁ martyasya jīvitam || 1.13 [13]
yathāpi va . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . ghatano bhavati evaṁ martyasya jīvitam || 1.14 [14]
yathā nadī pārvatīyā gacchate na nivartate |
evam āyur manuṣyāṇāṁ gacchate na nivartate || 1.15 [15]
kisaraṁ ca parittaṁ ca tac ca duḥkhena saṁyutam |
udake daṇḍarājīva kṣipram eva vinaśyati || 1.16 [16]
yathā daṇḍena gopālo gāḥ prāpayati gocaram |
−−−−¦⏑−−−¦¦−−−⏑¦⏑−⏑−
evaṁ rogair jarāmtyuḥ āyuḥ prāpayate nṇām || 1.17 [17]
atiyānti hy ahorātrā jīvitaṁ coparudhyate |
āyuḥ kṣīyati martyānāṁ kunadīṣu yathaudakam || 1.18 [18]
. . . . . . . . . . . . . . . . . jīvitaṁ coparudhyate |.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . || 1.18A [19]
dīrghā jāgarato rātrir dīrghaṁ śrāntasya yojanam |
dīrgho bālasya saṁsāraḥ saddharmam avijānataḥ || 1.19 [20]
putro me 'sti dhanaṁ me 'stīty evaṁ bālo vihanyate |
ātmaiva hy ātmano nāsti kasya putraḥ kuto dhanam || 1.20 [21]
maraṇe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . || 1.20A [22]
anekāni sahasrāṇi naranārīśatāni ca |
bhogāṁ vai samudānīya vaśaṁ gacchanti mtyunaḥ || 1.21 [23]
sarve kṣayāntā nicayāḥ patanāntāḥ samucchrayāḥ |
saṁyogā viprayogāntā maraṇāntaṁ hi jīvitam || 1.22 [24]
sarve satvā mariṣyanti maraṇāntaṁ hi jīvitam |
yathākarma gamiṣyanti puṇyapāpaphalopagāḥ || 1.23 [25]
narakaṁ pāpakarmāṇaḥ ktapuṇyās tu sadgatim |
anye tu mārgaṁ bhāvyeha nirvāsyanti nirāsravāḥ || 1.24 [26]
naivāntarīkṣe na samudramadhye
na parvatānāṁ vivaraṁ praviśya |
na vidyate 'sau pthivīpradeśo
yatra sthitaṁ na prasaheta mtyuḥ || 1.25 [27]
ye ceha bhūtā bhaviṣyanti vā punaḥ
sarve gamiṣyanti prahāya deham |
tāṁ sarvahāniṁ kuśalo viditvā
dharme sthito brahmacaryaṁ careta || 1.26 [28]
jīrṇaṁ ca dṣṭveha tathaiva rogiṇaṁ
mtaṁ ca dṣṭvā vyapayātacetasam |
jahau sa dhīro ghabandhanāni
kāmā hi lokasya na supraheyāḥ | 1.27 [29]
jīryanti vai rājarathāḥ sucitrā
hy atho śarīram api jarām upaiti |
satāṁ tu dharmo na jarām upaiti
santo hi taṁ satsu nivedayanti || 1.28 [30]
dhik tvām astu jare grāmye virūpakaraṇī hy asi |
tathā manoramaṁ bimbaṁ jarayā hy abhimarditam || 1.29 [31]
yo 'pi varṣaśataṁ jīvet so 'pi mtyuparāyaṇaḥ |
anu hy enaṁ jarā hanti vyādhir vā yadi vāntakaḥ || 1.30 [32]
sadā vrajanti hy anivartamānā
divā ca rātrau ca vilujyamānāḥ |
matsyā ivātīva hi tapyamānā
duḥkhena jātīmaraṇena yuktāḥ || 1.31 [33]
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . || 1.31A [34]
āyur divā ca rātrau ca caratas tiṣṭhatas tathā |
nadīnāṁ vā yathā sroto gacchate na nivartate || 1.32 [35]
yeṣāṁ rātridivāpāye hy āyur alpataraṁ bhavet |
alpodake va matsyānāṁ kā nu teṣāṁ ratir bhavet || 1.33 [36]
parijīrṇam idaṁ rūpaṁ roganīḍaṁ prabhaṅguram |
bhetsyate pūty asaṁdehaṁ maraṇāntaṁ hi jīvitam || 1.34 [37]
aciraṁ bata kāyo 'yaṁ pthivīm adhiśeṣyate |
śunyo vyapetavijñāno nirastaṁ vā kaḍaṅgaram || 1.35 [38]
kim anena śarīreṇa sravatā pūtinā sadā |
nityaṁ rogābhibhūtena jarāmaraṇabhīruṇā || 1.36 [39]
anena pūtikāyena hy ātureṇa prabhaṅguṇā |
nigacchatha parāṁ śāntiṁ yogakṣemam anuttaram || 1.37 [40]
iha varṣaṁ kariṣyāmi hemantaṁ grīṣmam eva ca |
bālo vicintayaty evam antarāyaṁ na paśyati || 1.38 [41]
taṁ putrapaśusaṁmattaṁ vyāsaktamanasaṁ naram |
suptaṁ grāmaṁ mahaughaiva mtyur ādāya gacchati || 1.39 [42]
na santi putrās trāṇāya na pitā nāpi bāndhavāḥ |
antakenābhibhūtasya na hi trāṇā bhavanti te || 1.40 [43]
idaṁ ktaṁ me kartavyam idaṁ ktvā bhaviṣyati |
ity evaṁ spondato martyāṁ jarā mtyuś ca mardati || 1.41 [44]
tasmāt sadā dhyānaratāḥ samāhitā
hy ātāpino jātijarāntadarśinaḥ |
māraṁ sasainyaṁ hy abhibhūya bhikṣavo
bhaveta jātīmaraṇasya pāragāḥ || 1.42 [45]
|| anityavargaḥ 1 || ||