19: Aśvavarga
bhadro yathāśvaḥ kaśayābhispṣṭa
hy ātāpinaḥ saṁvijitāś careta |
śrāddhas tathā śīlaguṇair upetaḥ
samāhito dharmaviniścayajñaḥ |
jitendriyaḥ kṣāntibalair upeto
jahāti sarvāṁ sa bhavān aśeṣān || 19.1 [395]
bhadro yathāśvaḥ kaśayābhitāḍita
hy ātāpinaḥ saṁvijitāś careta |
śrāddhas tathā śīlaguṇair upetaḥ
samāhito dharmaviniścayajñaḥ |
saṁpannavidyācaraṇaḥ pratismtas
tāyī sa sarvaṁ prajahāti duḥkham || 19.2 [396]
yasyendriyāṇi samatāṁ gatāni
aśvo yathā sārathinā sudāntaḥ |
prahīṇadoṣāya nirāsravāya
devāpi tasmai sphayanti nityam || 19.3 [397]
apramattaḥ pramatteṣu supteṣu bahujāgaraḥ |
abalāśva iva bhadrāśvaṁ hitvā yāti sumedhasam || 19.4 [398]
hrīniṣevī hi puruṣaḥ prājño yaḥ susamāhitaḥ |
sarvapāpaṁ jahāty eṣa bhadrāśvo hi kaśām iva || 19.5 [399]
dānto vai samitiṁ yāti dāntaṁ rājādhirohati |
dāntaḥ śreṣṭho manuṣyāṇāṁ yo 'tivākyaṁ titīkṣati || 19.6 [400]
yo hy aśvaṁ damayej jānyam ājāneyaṁ ca saindhavam |
kuñjaraṁ vā mahānāgam ātmā dāntas tato varam || 19.7 [401.i]
yac cehāśvataraṁ damayed ājanyaṁ vāpi saindhavam |
kuñjaraṁ vā mahānāgam ātmadāntas tato varam || 19.7 [401.ii]
na hy asau tena yānena tāṁ bhūmim adhigacchati |
ātmanā hi sudāntena kṣipraṁ śāntiṁ nigacchati || 19.8 [402.i]
na hi tena sa yānena tāṁ bhūmim abhisaṁbhavet |
yām ātmanā sudāntena dānto dāntena gacchati || 19.8 [402.ii]
yac cehāśvataraṁ damayed ājanyaṁ vāpi saindhavam |
kuñjaraṁ vā mahānāgam ātmadāntas tato varam || 19.8A [403]
na hi tena sa yānena tāṁ bhūmim abhisaṁbhavet |
yām ātmanā sudāntena bhave duḥkhasya pāragaḥ || 19.8B [404]
yac cehāśvataraṁ damayed ājanyaṁ vāpi saindhavam |
kuñjaraṁ vā mahānāgam ātmadāntas tato varam || 19.8C [405]
na hy asau tena yānena tāṁ bhūmim adhigacchati |
ātmanā hi sudāntena sarvās tyajati durgatīḥ || 19.9 [406.i]
na hi tena sa yānena tāṁ bhūmim abhisaṁbhavet |
yām ātmanā sudāntena sarvāṁ tyajati durgatīḥ || 19.9 [406.ii]
yac cehāśvataraṁ damayed ājanyaṁ vāpi saindhavam |
kuñjaraṁ vā mahānāgam ātmadāntas tato varam || 19.9A [407]
na hy asau tena yānena tāṁ bhūmim adhigacchati |
ātmanā hi sudāntena sarvāṁ chinatti bandhanam || 19.10 [408.i]
na hi tena sa yānena tāṁ bhūmim abhisaṁbhavet |
yām ātmanā sudāntena sarvāṁ chindati bandhanam || 19.10 [408.ii]
yac cehāśvataraṁ damayed ājanyaṁ vāpi saindhavam |
kuñjaraṁ vā mahānāgam ātmadāntas tato varam || 19.10A [409]
na hy asau tena yānena tāṁ bhūmim adhigacchati |
ātmanā hi sudāntena sarvaduḥkhāt pramucyate || 19.11 [410.i]
na hi tena sa yānena tāṁ bhūmim abhisaṁbhavet |
yām ātmanā sudāntena sarvaduḥkhāt pramucyate || 19.11 [410.ii]
yac cehāśvataraṁ damayed ājanyaṁ vāpi saindhavam |
kuñjaraṁ vā mahānāgam ātmadāntas tato varam || 19.11A [411]
na hi tena sa yānena tāṁ bhūmim abhisaṁbhavet |
yām ātmanā sudāntena sarvāṁ jahāti saṁpadam || 19.11B [412]
yac cehāśvataraṁ damayed ājanyaṁ vāpi saindhavam |
kuñjaraṁ vā mahānāgam ātmadāntas tato varam || 19.11C [413]
na hy asau tena yānena tāṁ bhūmim adhigacchati |
ātmanā hi sudāntena nirvāṇasyaiva so 'ntike || 19.12 [414.i]
na hi tena sa yānena tāṁ bhūmim abhisaṁbhavet |
yām ātmanā sudāntena nirvāṇasyaiva so 'ntike || 19.12 [414.ii]
ātmānam eva damayed bhadrāśvam iva sārathiḥ |
ātmanā hi sudāntena smtimāṁ duḥkhapāragaḥ || 19.13 [415]
ātmaiva hy ātmano nāthaḥ ātmā śaraṇam ātmanaḥ |
tasmāt saṁyamayātmānaṁ bhadrāśvam iva sārathiḥ || 19.14 [416]
|| aśvavargaḥ 19 || ||